Editör

Ankâzâde Köstendilî Halîl Efendi’nin, Tûti İhsan Efendi’ye 23. Mektubu

Ankâzâde Köstendilî Halîl Efendi’nin, Tûti İhsan Efendi’ye 23. Mektubu

Sıddıyklar enbiyânın arkadaşıdır. Sıddıyk, dâimâ enbiyâyı tasdik eder. Allah Teâlâ peygamberinden, peygamberler de sıddıykândan kendisini gösterir.

Kâinatı murâd-ı ilâhîyesiyle halkeden, halkı henüz kendisini taleb etmeye müdrik ve muktedir olmazken onlara esmâ’ını, sıfatını, ef’alini ve Zâtını bilebilme kuvvesini bahşeden, her şeyin kendisini zikre mecbur ve mahkûm olduğu ve varoluşun ancak O’nun zikriyle dâim olduğu, zikrinin ve fikrinin insanlığı zulmetten nura ve sırat-ı müstakime hidayet eylediği, esmâ’ı güzel, sıfatı ve ef’ali güzel, zü’l-Celâl ve’l-Kemâl Hazret-i Mevlâ- yı Müteâl, Kuddûs, Kadir, Kavî, Raûfu’r-rahîm ve Erhamu’r-rahîmîn ve Rabbü’l-âlemin, Sultan, Sübhân, Deyyan, Burhan, Kâdir-i mutlak, Hâlık-ı mutlak, Allah Teâlâ’ya adetsiz ve hesapsız namütenahi hamd ü sena olsun.

Sebeb-i hilkat-i âlem ve mefhar-i benî Âdem, ekmel-i mahlûkat, eşref-i mevcudat, enbiyânın şevkinden murâd, abdiyyetin şahekası, abd-i hâs-ı Mustafa’sı, insanların hem mükemmeli hem mükemmili, şemsü’d-duhâ, bedru’d-düca, Ahmed, Ahyed, Hamîd, Sadullah, Sıratullah, Minnetullah, Nimetullah, Hazret-i Resûlullah Efendimiz(sav)’e mahlûkat-ı ilâhîyenin adedince ve ilmullah-ı Teâlâ’nın mânâsınca salât ve selâm olsun. Salâvât-ı şerîfenin esrar-ı ve envar-ı ilâhîyesinden âline, evlâdına, ezvâcına, ashabına ve etba’ına dahî îsal olunsun.

Allah’ın rahmeti, selâmı ve saadeti üzerine olsun İhsan Efendi oğlum,

Evlâdım, Cenâb-ı Hakk sıhhat ve afiyette dâim eylesin, sırat-ı müstakiminde sabit kadem eylesin. Hayırlı hizmetlerinde muvaffak, maddî ve mânevî rızıklarıyla merzûk eylesin. İhsan Efendi oğlum, bazı rüyalar seneler geçse de henüz yeni görülmüş gibi unutulmaz. Bilhassa seyr u sülûktaki dervişler husûsî tecellîyatı ve kendilerine verilen mânevî emanetlere vesile olan rüyaları hiç unutmazlar. Hak Teâlâ’nın izniyle ileride mürşid olacak ve mürebbi-i hakîki ve seyr u sülûkta dervişlerine yolun remzini tâlim edecek, şeyh olma hali kendilerinde bulunan zevât bu rüyaları ve o rüyaların kendilerindeki ahvâlini unutmazlar. İşte size bundan evvel gerek biatınızda gerekse ders değişikliklerinde gösterilen rüyaları berrak şekilde hatırlamanız bundandır. İnşâallah sabreyler ve hizmetinde mukîm olmaya gayret edersen ileride bu dersleri verebilecek kemâle vâsıl olursun. Evlâdım, zât-ı âlinize şeyhiniz tarafından beşinci esmâ telkin edilmesi seyr u sülûkun ikmali açısından ve bu esmâ’ın dervişteki tecellîsi açısından fevkalâde mühim bir hâdisedir. Biat, kişinin dünyadan âhirete doğmasıdır. Üçüncü esmâ’ın telkiniyle âhirete doğan bu çocuk âdetâ bulûğa erer. Bu sebebden esmâ’ın hakikatinden ve müsemmasından feyz alan derviş bu makamda dervişliği fehmeder ve müşahede eder. Dördüncü esmâda âlem-i lahût ile nikâh vuku’ bulur. Bu nikâhtan zuhûr eden ma’rifetin meyvesi beşinci esmâda vücûd bulur. “Nâsût” denilen âlem ve veled-i kalbin sahası bu âlemde dervişe açılır. “Hayy” ism-i şerîfi, âhirete doğup dervişliği idrak ettikten sonraki cemâle doğuş gibidir. Biat bu âlemde kişiyi derviş olarak bildirir. Üçüncü esmâ dervişliğin âhiretteki kabulüdür. Beşinci esmâ “Hû” ism-i şerifinin bâtındaki zuhûru Allah âşıklarının Cenâb-ı Hakk’la hayat bulması halidir. Galiba burada biraz hurda-i tarîkten ve seyr u sülûkla alakalı bâtına işaret eden zâhir ilimden haber vermek îcab edecek.

Evlâdım İhsan Efendi, şu satırları biz göçtükten sonra da bir kenarda duracak şekilde muhafaza et. Zîrâ insan seyr u sülûkunda müşahede etmekle öğrenir amma bazı müşahede ettiklerini idrak yine ilme’l-yakîn ile olur. Derviş yani mürîd bu yolun mânevî zevkiyle meşgul olmalı amma irşada kabiliyetli olan bazı zevâtm mürşidlerinin işaretiyle müşahede ettikleri haller hakkında ma’lûmâtı da olmalıdır. Mühim mes’ele, dikkat et ki Hak Teâlâ bu âlemi muhabbetiyle var etti. Yani bu âlemi yaratmayı murâd etti. Mecburiyetten değil muhabbetten hasıl oldu. Kün emrinden evvel ve bu iradesini ilanından evvel muhabbeti vardı yani. Muhabbetiyle halkettiği cümle âlemi yani kevniyyatı ilmiyle kuşattı. İlmini; merhameti, rahmaniyeti ve rahîmiyetiyle örttü. Cümle âlemler Erhamu’r-rahîmînin merhametiyle kaplanmıştır amma hepsini ihâta eden (kaplayan, kuşatan) ilm-i ilâhî yani ilm-i ezelî ve ebedîdir. Suâl vâki’ olsa, denilse ki; merhametin ilimle ne alakası var? Herkes suâl eder. Câhili de sorar, âlimi de sorar. İnsan hatırı ve hafsalası hiç boşalmaz. İşte böyle bir soruya şöyle cevap verilir: İlimsiz merhamet felakete götürebilir. Bir anne düşün, çocuğuna merhameti var lâkin çocuğun hayatiyetinin bekâsı ve kemâle erebilmesi içün hiçbir ilim kendisinde yok. O anne çocuğuna sadece merhametiyle ne yapabilir? Hayvanda bile çocuğu büyütmek için bir ilim vardır. Amma onlardaki ilim fıtratlarından ve Allah Teâlâ’nın sevk-i ilâhîyesindendir. İnsan, ilmini, iradesini kullanarak kesbetmek zorundadır. İşte cümle kâinata nazar ettiğinden Allah Teâlâ’nın merhametini görmen Cenâb-ı Hakk’ın ilmiyle onları kuşattığına işarettir. Bu sebebden Cenâb-ı Hakk’ın merhametini anlamayanlar merhametsiz olarak vasıflandırılmaz, câhil olarak tavsif edilir. Zîrâ onlar, esasında Allah’ın ilminden mahrum kişilerdir.

Şimdi burada söz çok uzar, biz seyr u sülûkun bazı tafsilatından ve zâhir ilminden bahsetmeye dönelim. Nefis mertebelerinin Emmâre, Levvâme, Mülhime, Mutmainne, Râdıyye, Mardiyye ve Sâfiyye olduğu hem sohbetlerimizden hem de okumaya gayret ettiğin eserlerde ma’lûmun olmuştur. Daha evvel zât-ı âlinize gönderdiğim mektûblarda Emmâre’nin îmân, Levvâme’nin İslâm, Mülhime nefis derecesinin de velâyete işaret ettiğini yazmış idim. Mülhime makamı, “ism-i Hû” ile ceberût âlemine sevkolunmaktır. Ruh mertebesinde hakikati müşahede makamıdır. Aşk bu makamda zâhir olur. O sebebden ism-i Hû’nun cezbesinde kalanlara yani Hû zevki ile zevkiyab olanlara âşık denir. Size mânâda gösterilen şekliyle dördüncü esmâ’ın nuru ma’lûm, beyazdır. Burada müşahede son haddindedir. Yani kişinin dervişliğe kabul olduğu vücûdu son zerresine kadar müşahede zevkiyle nurlanır, saflaşır. O sebebden Şühedâ makamı burada zâhir olur. Aşk-ı ilâhî güneşin en tepedeki hali gibi gölge bırakmayacak ve her yeri aydınlatacak bir hal alır. “Hak” ism-i şerifinin zikriyle bu zikre hizmet eden melâike-yi kirâm ordusu dervişin tüm a’zâlarını nur-i ilâhî ile münevver kılar. Sâlikin bu mertebede Şemseddîn isimli müekkil meleğin idaresinde hâdimleri bulunur. Derviş bu nuru müşahede ettiği şeylerle meşgul olur. Müşahedesine mâni olacak şeylerden dûr olur. Sükûnet ve sekînet makamıdır Mutmainne makamı zîrâ sâlik lahûtî âlemde Allah’da ifnâ olma yani “fillah” makamındadır. Kalb gözü cilalanır. Kalbinde fısk u fücûra mahal bulunmaması îcab eder. Zîrâ kalb gözden ibaret bir hal alır. Hakîkat bu dördüncü makamda ma’rifet meyvesini verir ve vuslat zevki işte bu makamda evvelki müşahede ettiği zevklerin ötesinde zâhir olur. Ruhen yakınlaşmış olduğu Hazret-i Fahr-i âlem cismanî ve ruhanî nüfûzuyla dervişte kâim olur. Hatta Efendimiz (sav)’i hariçte değil içinde müşahede eder. Bu mertebede sâlikin daha evvelden kendisinde bulunan yanma halinden yanışın şiddetini hissedemeyecek ve aldığı zevkin vuslattan mı yoksa yanıştan mı olduğunu fark edemeyecek bir hali vardır. Onun için derviş dördüncü mertebede esmâ’ın müsemmasına ve nuruna mazhar olur ise de ifadeye sığmayan zevkler onu kuşattığından söz söylemesi, meramını anlatması halk tarafından sû-i zanna sebeb olur. Ateşe sürülmüş demir gibi kor halini almış, ne demir olduğunu farkeder ne ateş olduğunu ikrar eder vaziyettedir. Öylece bekler ma’lûm olan vakte kadar. Kabiliyete göre zamanı gelince bir mahalle sevk olunur.

Beşinci esmâ dervişin seyr u sülûkundan sonraki hizmet sahasını, istidadını ve derecesini tefrik(farketme) makamıdır. Mürşidler bu sırrı bilir, amma bazen mürîdlere de ma’lûm olur. Yani mürşidi tarafından bildirilir. “Hayy” ism-i şerifinin nuru sarıdır. Derviş Allah ile bakî olma makamına, sırat-ı müstakimin hidayetine nâil olduğu gibi o yolun nuruyla aydınlatmaya ve Efendimiz’in nurunun içinden dışarıya doğru taşmasına da nâil olmuştur. Bu esmâ’ın melâike-yi kirâm hizmetlilerinin kumandanı, Nureddîn ismindedir. Peygamberân-ı izâm ve rütbeli evliyâullah ile perdesiz görüşme makamıdır. Allah Teâlâ’nın Kur’ân-ı Kerîm’ini okurken nurunu müşahede veyahut kâinatı seyrederken Kur’ân-ı Kerîm’in âyetlerinin müşahedesi makamındadır. Kur’ân’ın enfüsî tefsirine âşinâ olmak veyahut seyrettiği hâdisatın tefsirini Allah’ın kelâmıyla müşahede edebilmek makamıdır. Yani rüya tâbir eder gibi yaşadıklarını tâbir eder ve bu tâbiri Cenâb-ı Hakk’ın âyetleriyle ve ilhâmıyla tefrik eder. İş böyle olunca her şeyin yerli yerinde ve ilâhî kudretin şevkiyle olduğunu görür, ellerini açıp hâcet ve niyâz edecek cüz’î iradenin talebi kendisinden alınır. Neye dua etmesi, kime hizmet etmesi, nerede bulunması îcab ediyorsa Allah Teâlâ’nın şevkiyle ve zevkiyle yapar. Sevabından bîhaber olarak dâimâ taat ve ibadet üzredir. Fenafillah zevki öyle nüfûz eder ki ibadetinden ve hizmetinden hâsıl olan sevabı mâledecek bir vücûd bulamaz. Kendisini himmete mazhar olmamış, henüz ma’rifete ulaşamamış, Allah Teâlâ’nın kulları içerisinde de en günahkâr kulu, cennete liyakati olmayan, kurbiyyete de asla haddi bulunmayan kişinin halinde görür. Biçare halinden şikâyet etmeden emrolunan hizmetlere hapishanedeki kişiler gibi mahkûm yaşar ve cümle kulları kendisinden âli görüp onlara şefkat nazarıyla bakar. Halbuki o, sıdk mertebesindedir. Her ne görürse görsün Allah’ı tasdik eder. Cenâb-ı Hakk’tan tek niyazı kulların tasdikine mâni olmamak, Allah Teâlâ’nın kulluğunu idrak etmekten uzaklaşanların afv ü setr olması ve kendi değersiz vücûdunun onlara bir siper olmasını niyâz makamıdır.

Onun için bu mahâlle Sıddıykiyet makamı denir. Sıddıyklar enbiyânın arkadaşıdır. Sıddıyk, dâimâ enbiyâyı tasdik eder. Allah Teâlâ peygamberinden, peygamberler de sıddıykândan kendisini gösterir. Sâdıklar ve sıddıyklar olmasa insanlık helâk olur. Görmez misin Efendimiz(sav)’in yanından Hazret-i Ebu Bekir hiç eksik olmaz. Sebeb sadece çok iyi arkadaş olmaları mıdır zannedersin? Hazret-i Ebu Bekir cümle ümmet-i Muhammed için bir siperdir. Peygamber konuştuğunda veyahut bir emir buyurduğunda hiçbir kimse onu dinlemeyecek olsa ya kavim helâk olur yahut nebî âlem değiştirir. Ol sebebden Hz. Sıddıyk hep yanındaydı, dâimâ Allah Resûlü’nü tasdik ederek hem ümmet-i Muhammed’e siper oldu hem de Fahr-i âlem Efendimiz’in sıfatlarının kemâl derecesinde zuhûruna vesile kılındı. Sıddıyklar ezelden seçilir. Sıddıykiyet mertebesine seyr u sülûkda yol bulan sâlik, enbiyânın hizmetinde ve ezelden seçilen sıddıyklerin ruhaniyetiyle alışveriştedir. Sâlik, ism-i Hayy’la âb-ı hayattan yani Kevser şarabından kabiliyetine göre muhakkak surette içer. Bu feyizle artık havf u recâdan geçer. Cüz’î iradenin küllî iradeye tebdili(dönüşümü) vücûd ikliminde zâhir olur. Kudretini farkeder, lâkin o kudretini mahlûkatın hizmetine sevkeder. Mahviyet makamıdır. Mahviyet tevâzu’dan farklıdır. Tevazu’, kendi varlığından haberdâr olarak başkasına karşı tekebbür etmemektir. Lâkin mahviyet kendi varlığından ve muktedir olduğundan bile haberdâr olmamaktır. Çünkü fakir derviş, Allah’ın ganî sıfatıyla her şeyin ganîsi olur. Sâlik bu mahâllin zevkinde uzun bir müddet kalsa hatta mürşidinin sözünü teslim etmeyip bu zevk ile meşgul olsa cazibesiyle etrafındakileri kendisine çeker. İnsanların altına hücum etmesi gibi. Yani derviş beşinci esmâ’ın dairesinde bulunduğu vakit belki Mülhime’deki gibi ayağı kaymaz amma halkın meşgul etmesi neticede onu Hak taatından alıkoyabilir. Bu hususa çok dikkat edesin. Halini saklamak ve temkin üzre olmak seyr u sülûkunun ikmali için pek ziyâde ehemmiyetlidir. Deryaları içsen bir kâse içmemiş gibi duracaksın. Çemende ötmek olmaz. Bülbüle gülistanda nâme eylemek yakışır.

İhsan Efendi oğlum, Hz. Yusuf(as)’un hal-i sabâvetinde gördüğü rüya gibi kişi bazen seneler sonra gelebileceği makamın hallerini müşahede edebilir. Bizim de burada size arzettiğimiz ahvâl belki şu an müşahede edemediğiniz fakat bir şekilde ve kabiliyetiniz miktarınca ileride sizde zuhûr edecek ahvâldir. Hem söylüyoruz ya tarîkat müşahededir. Elbet mürşidiniz haktır. Kendisi bu menzilleri nasıl gördüyse size de bu hal üzre esmâ telkininde bulunmuş. Bunların zuhûru muhakkaktır. Şunu da arzedeyim; hatırlarsanız bazı kokuların zuhûru hakkında konuşmuştuk. İşte bu beşinci esmâ’ın bir husûsiyeti de koku hassasının bâriz bir şekilde artmasıdır. Teninizin de kokusu değişecektir. Size mahsus bir koku ihsan edilecektir ve bu hal tiryakilik yapacak derecede sizi kuşatacaktır. Yaptığın işleri, konuştuğun kişileri kokusundan tefrik edeceksin ve vücûdunun kokusundan bulunduğun durumu farkedeceksin.

Sâdık refikim İhsan Efendi oğlum, gözüne görünen o yağmur danesi gibi inen ışıklar yahut arada bir zuhûr eden renkli nur topları melâike-yi kirâm hazerâtının hizmetleri esnasında vücûda gelen şeylerdir. Size rüyada gösterilen o nuru takip etmeniz ve o nuru müşahede ettiğiniz makamlarda temkinli olmanız ve pirinizle râbıta eylemeniz yerinde olacaktır. Ayrıca bahsettiğiniz; karşınızdaki konuşurken sizden konuşanın, o sözler hakkındaki ikazlarına kulak verin lâkin etrafınızdaki insanlar bu halinize muttali olmasın. Yani içinizdeki konuşanı dinlerken dışarıdan konuşulanları ve konuşanı birbirine karıştırmayınız, halinizi de belli etmeyiniz. Size birisi bir şey sorduğunda henüz sırrınızdan bir cevap gelmediyse susup bekleyiniz. Fakat bu sükût haliniz başkalarının nazar-ı dikkatini çekmesin. Alelâde bir meşguliyetle bu halinizi perdeleyiniz. Anlamış olsanız da tecahül yapınız.(Bilmiyormuş gibi durunuz.)

İhsan Efendi oğlum, bu kâğıt parçası hafif, satırlar da birkaç satır. Lâkin bu mektubun muhteviyatı ve satırlar arasındaki mânâsı pek ağır. Ne kendime ne sana daha fazla külfet olmasın inşâallah. Bu mânâları fehmetmeyi Cenâb-ı Hakk sana ihsan eylesin. Hak Teâlâ seni iki cihanda aziz eylesin. İlminle âmil, ilm-i ledünle kâmil olasın. İsm-i Hayy sırrıyla hayat bulup envar-ı ilâhîyeyle münevver olasın. Cenâb-ı Hakk, rızası için konuştuğun kavlini te’sirli eylesin. En büyük düşmanın olan nefsinin şerrinden seni muhafaza eylesin. Erenlerin himmeti dâimâ sizlerin ve bizlerin üzerlerine olsun. Gelişi sıdk, gidişi sıdk, sözü sıdk ve makamı sıdk olan kullar zümresine dâhil buyursun.

Allah’ın rahmeti, inayeti ve saadeti dâimâ üzerinize olsun. Fi emanillah.


Editör diğer yazıları